Een antefix is een gedecoreerd bouwkundig element.
In zijn Classic
Dictionary of Architecture beschrijft J. H. Parker antefixen als verfraaide daktegels van marmer of aardewerk, geplaatst aan het uiteinde van een rij
nokpannen of halfcilindervormige imbrices. Die hieronder afgebeelde
bladzijden zijn afkomstig uit de editie van 1875.
 |
Dit model van een Etruskische tempel heeft vele versieringen,
in de vorm van sculpturen, friezen en ook antefixen aan de dakrand. bron afbeelding: indiana.edu |
| De tekening rechts
laat in perspektief zien
hoe antefixen op het dak van een tempel werden geplaatst. De gedecoreerde uiteinden vormen één geheel met de uiterste imbrex of
dakpan. Antefixa - meervoud van antefixum - betekent vrij vertaald "ervóór
bevestigd".
De afbeelding is afkomstig uit het Nordisk familjebok. |
 |
Uit de klassieke oudheid zijn diverse vormen van antefixen
bekend. Er zijn antropomorfe typen met menselijke gelaatstrekken, maar ook
gestileerde of geabstraheerde typen, geïnspireerd op planten of bloemen. Hieronder zijn enkele aansprekende
antropomorfe exemplaren weergegeven, alle afkomstig uit Italië, 6e/5e eeuw v
Chr.
 |
Antefix met Juno-Sospita hoofd
"De antefix stelt de kop voor van een zogenaamde Juno Sospita, te
herkennen aan de helm en de daarover getrokken dierehuid. Bij deze Juno
was de dierehuid een [geitenhuid] die vermoedelijk op de helmkap
geschilderd was; de oren en de horens zijn plastisch weergegeven tegen de
dwarsgeplaatste helmkam, die aan een lage kamhouder ontspringt.
bron afbeelding: Universiteit van Minnesota (VS), Department of Classical and Near Eastern Studies |
| Antefix met Juno-Sospita hoofd Sterk vergelijkbaar met het voorbeeld hierboven. Latium (It), 550-480 v Chr.
bron afbeelding: Antikensammlung Berlijn, |
 |
 |
Antefix in de vorm van een Maenaden-
en Satyrpaar
"Het onderwerp van de scène is niet geheel duidelijk. De Satyr en
Maenade zijn waarschijnlijk weergegeven in een dansscène, die gezien
[...] andere antefixen van dit type, een sterk erotisch karakter had. De
met deze antefixen versierde dakranden moeten een bonte show hebben
opgeleverd van talloze verschillende paren in opeenvolgende of
afwisselende danspassen, als op een denkbeeldig wijnoogstfeest ter ere van
Dionysos, wiens volgelingen ze immers zijn. Etrurië (It), 500 - 475 v Chr.
bron: Getty Villa, Malibu, Californië (VS), foto: Mary Harrsch (flickr) |
| Antefix in de vorm van een vrouwenhoofd met zogenaamde
"tongenkrans"-versiering
Campanië (It), 6e/5e eeuw v Chr.
bron: Museo Nazionale Etrusco di Villa Giulia, Rome (It), foto: Massimo Listri |
 |
 |
Antefix in de vorm van een
Gorgonenhoofd met bijbehorende halfcirkelvormige dakpan (imbrex)
Gewoonlijk hebben Gorgonen een angstaanjagende uitdrukking in hun gezicht. Bij deze uitvoering ontbreken de dreigende slagtanden en geeft de grimas het geheel bijna een vriendelijke uitstraling. Circa 530 v Chr.
bron: Museo Archeologico Regionale de Gela (It), foto: clevelandart.org
|
Het beeldmerk van restauratie-atelier Antefix is een gestileerde profieltekening van een
Laat-Archaïsche Juno-Sospita antefix uit Satricum, Latium (It) (500-480 v
Chr.) van het type waarvan hierboven twee voorbeelden zijn weergegeven. Het profiel is enigszins onscherp weergegeven, als symbool voor verval, voor het
vervagen van (sporen uit) het verleden.
De term antefix, samengesteld uit ante en fix, bevat voor mij een associatieve woordspeling op
vroeger en maken, verleden en herstellen.
Vanuit die gedachte vind ik het een aansprekende naam voor mijn restauratie-atelier.
bronnen:
Classic Dictionary of Architecture; J. H. Parker; 1875
Nieuw licht op een oude stad, Italiaanse en Nederlandse opgravingen in Satricum, Nederlands Instituut te Rome: red. P. Attema, J. Euwe-Beaufort & M. Gnade; 1985
Nordisk familjebok; een digitale facsimile uitgave door Project Runeberg: http://runeberg.org/nfba/0623.html