Een vaas van plateelaardewerk uit Gouda
Het object
Bovenstaande vaas is een mooi voorbeeld van zogenaamd plateelaardewerk, dat in Nederland op grote schaal werd vervaardigd vanaf het einde van de 19e eeuw. Aan het begin van de 20e eeuw ontstond een bloeiende bedrijfstak met vele kleine en grote aardewerkfabrieken in onder andere Amsterdam (De Distel), Arnhem, Groningen (ADCO) en Gouda. De wellicht meest bekende fabriek is plateelbakkerij Rozenburg in Den Haag, opgericht in 1883 en in bedrijf tot 1916. Aan dit bedrijf waren meerdere bekende kunstenaars verbonden onder wie Theodoor Colenbrander en Jan Toorop.
Op de onderzijde van de hier beschreven vaas vinden we "77. Gouda Holland" en drie abstracte aanduidingen, waarvan de meest rechtse op een geabstraheerd dennenboompje lijkt. Deze kenmerken geven een handvat om de vaas geografisch te plaatsen en ook te dateren. Diverse bronnen (hieronder vermeld) leiden tezamen tot nadere identificatie. De vaas is vervaardigd in een van de Goudse ateliers. "Holland" is een niet nader aan te duiden fabriek op basis van de beschikbare informatie, maar kan een verkorte weergave zijn van plateelbakkerij Zuid-Holland (1898 - 1964), de grootste van alle Goudse producenten. Het teken rechtsonder is een jaartalteken dat alleen door plateelbakkerij Zuid-Holland werd gebruikt en dat verwijst naar productie in 1930.
De vaas is 18 centimeter hoog en heeft een grootste diameter van eveneens 18 centimeter. De rand heeft een doorsnede van 12,5 centimeter. Het geabstraheerde bloemenmotief is uitgevoerd in een zijdemat glazuur.
De vaas is - sinds de verwerving als huwelijkscadeau in 1931 - in dezelfde familie gebleven.
De materiële conditie van het object voorafgaand aan de behandeling
De vaas is op twee plaatsen beschadigd aan de rand. De breuken zijn vers en scherp. Op het laagste punt van beide lacunes loopt een eveneens verse scheur enkele centimeters verticaal naar beneden, ongeveer tot aan de overgang van rand naar buik. Drie grotere en twee kleinere scherven zijn behouden. Kleine fragmentjes ontbreken. Voor het overige verkeert de vaas in ongeschonden staat.
De restauratievraag verbonden aan dit object is omschreven als:
- herstel van het object en haar interne verband op basis van het
beschikbare materiaal.
- aanvullen en bijtonen van ontbrekende delen op basis van het
uitgangspunt dat op circa twee meter afstand de ingreep niet zichtbaar zal
zijn, maar dat deze op circa 50 centimeter afstand duidelijk kan worden
onderscheiden.
De behandeling
Een goede hechting van de scherven wordt bereikt met een evenredige en
geleidelijke verdeling van krachten over de te verbinden breukvlakken. Om
die reden worden de breukvlakken voorafgaand aan de terugplaatsing
geïmpregneerd met een verdunde oplossing van de restauratielijm waarmee
ook de scherven worden teruggeplaatst.
Daarna worden de scherven zo precies mogelijk geplaatst. De kleinste van
de twee beschadigingen is daarbij extra complicerend omdat de hoek kleiner dan 90o
is. Vervolgens worden de breuken (inclusief de
verticale scheuren) onder lichte druk van buitenaf nogmaals
geïmpregneerd met verdunde lijm, totdat de scherven zijn vastgezet.
Onderstaande foto's geven een indruk van de voortgang na terugplaatsing van de scherven.
Vervolgens zijn de ontbrekende delen aangevuld met een reversibel, watergedragen vulmiddel. Dit vulmiddel wijkt in kleur iets af van de kleur van het originele aardewerk om bij een eventuele (gedeeltelijke) verwijdering onderscheid te kunnen maken. Onderstaande foto geeft het eindresultaat van deze behandeling weer.
In het laatste deel van de behandeling worden de aanvullingen bijgekleurd met kwalitatief hoogwaardige pigmenten volgens het uitgangspunt zoals boven beschreven. Dit betekent dat de aanvullingen op de hieronder afgebeelde detailfoto's duidelijk zichtbaar zijn, want binnen een afstand van 50 centimeter.
Bronnen:
Goudanet.nl, onder het menu "plateel": http://www.goudanet.nl/dossiers.php?toon=4&dossier_id=27&cat_id=11&subcat_id=16
Goudadesign: http://www.goudadesign.co.uk
K. Gaillard; Gouds plateel; Zwolle: 1997.
R. Tasman; The Gouda Pottery Book, Plateelmakers in Holland; Rotterdam: 2007.
S. Buys & V. Oakley; Conservation of ceramics; London: 1993.